Kənd Təsərrüfatı Nazirliyindən (KTN) verilən açıqlamaya görə, pambıq istehsalı və emalı ilə məşğul olan şirkətlərin məhsul yığımı ərəfəsində, pambığın alış qiymətini artırmaq qərarına gəldikləri deyilir. Şirkətlər arasında əldə edilən razılaşmaya əsasən, pambığın hazırkı alış qiymətləri hər ton üçün 50 manat, 2021-ci ilin məhsulu üçün 1-ci dərəcəli qiymət 650 manatdan 700 manata, 2-ci sort 630-dan 680-ə, 3-cü dərəcəli sort 590 manatdan 640 manata, 4-cü dərəcəli sort 550 manatdan 600 manata qədər qaldırıldıb.
Bu gün ölkədə əsasən üç şirkətə - “MKT İstehsalat Kommersiya” MMC, “Azərpambıq ASK” MMC və “P-Aqro” MMC-yə məxsus iyirmidən çox pambıq təmizləmə fabriki fəaliyyət göstərir. Bu inhisarçılar arasında xam pambığın alış qiymətlərinə dair gizli bir razılaşma var. Sonuncu dəfə xammal qiymətlərinə 2018-ci ildə baxmışdılar. Antiinhisar orqanı, kartel sövdələşmə əlamətləri olmasına baxmayaraq, pambıq şirkətlərinin bu cür addımlarına reaksiya vermir.
Kənd təsərrüfatı mütəxəssisi Vahid Məhərrəmlinin AYNA-ya dediyinə görə, birinci dərəcəli pambığın alış qiymətləri 7,69%, ikinci növünün qiyməti 7,93%, üçüncü növ 8,47%və dördüncü növ 9,09% artıb: "Məlum oldu ki, keyfiyyətsiz xammal istehsal edən fermerlər üçün həvəsləndirici mükafat daha yüksək sort pambıq yetişdirənlərdə daha çoxdur. Amma məsələ bunda deyil. Məsələ burasındadır ki, ölkəmizdə pambıq emalı ilə inhisarçı şirkətlər məşğuldur. Cəmi bir il ərzində - keçən ilin iyulundan bu ilin iyuluna qədər pambıq lifinin ixracından əldə etdikləri gəlirlərini 13,58%, iplikdən isə 36,08% artırdılar".
"Gördüyünüz kimi, fermerlərə verilən mükafatla inhisarçıların artan mənfəəti arasındakı fərq əhəmiyyətlidir. İndi təsəvvür edin ki, pambıqçıların xərcləri keçən ilə nisbətən xeyli artıb, o cümlədən yanacaq tariflərinin artması hesabına. İndi benzini 10%, dizel yanacağını isə 33% daha baha alırlar”, - deyə ekspert bildirib.
Məhərrəmlinin sözlərinə görə, dünyada pambıq qiymətlərinin artması inhisarçıların gəlirlərini artırsa da, sadə fermerlərə heç bir şəkildə təsir etməyib: "Beləliklə, həddindən artıq haqsızlığın şahidi oluruq - bəziləri varlanır, digərləri isə ən yaxşı halda heç olmasa çəkdikləri xərclərini çıxarmağa çalışırlar. Pambıqçının işini asan adlandırmaq olmaz - fermerlər çox çətin şəraitdə işləyir, suvarma suyu ilə bağlı problemlər yaşayırlar. Aran zonasında hava şəraiti çətindir, yayda havanın temperaturu 40-45 dərəcədən yuxarı qalxır və bu istilik altında tarlalarda işləyirlər. Material üzərində işləyərkən bir çox kəndli ilə söhbət etdim və bir ay əvvəl Aran zonasının rayonlarını gəzdim, Sabirabad, Saatlı və Salyandan olan fermerlərlə şəxsən söhbət etdim - hamısı alış qiymətlərindən narazılığını ifadə etdilər. Fermerlərin xərcləri artdı və gəlirləri də buna uyğun olaraq azaldı".
"Bir çox fermer pambıq tarlasının hər hektarından 20-25 santimetrdən çox olmayan məhsul götürür - pambıq istehsalı ilə məşğul olmaq onlar üçün sərfəli deyil, amma etməlidirlər. Kəndlilər buna yerli icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən məcbur edilir. Məsələn, suvarma suyunun ilk növbədə pambıq əkənlərə veriləcəyi şərtini qoyurlar. Fermerin işi cəhənnəm əzabıdır, amma pullar pambığın emalı və ixracı ilə məşğul olan inhisar sahiblərinin cibinə axır. Təbii ki, alış qiymətinin 50 manata qədər artması çox kiçik rəqəmdir", - deyə həmsöhbətimiz vurğulayıb.
Mütəxəssis əmindir ki, dövlət bu məsələyə müdaxilə etməməlidir: "Pambıq istehsalçılarının özlərinə məhsulu emal və ixrac etmək imkanı verilməlidir. O zaman pambıqçılıqla məşğul olmaq, istehsalı genişləndirmək və məhsulların keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq onlar üçün maraqlı və sərfəli olacaq. Qiymətlər də azad olmalıdır. Bunun üçün pambıq almaq istəyən hər kəsi yerli bazara çıxarmaq lazımdır - əsasən ixrac etdiyimiz Rusiya və Türkiyədən olan biznesmeləri nəzərdə tuturam. Kəndlilərin özləri xammal emal etməsi və əldə etdiyi lifi daxili bazarda satmaq və ya ixrac etmək üçün fermerlərə öz asosasiyalarını yaratmaq imkanı da vermək lazımdır. Dövlət bu sahəyə müdaxilə etməməlidir, bundan əlavə inhisarçıların da kartel sövdələşmələrinə icazə verilməməlidir".
