Məlumdur ki, yerli banklar onsuz da iqtisadiyyatı kreditləşdirməkdən çəkinir, amma, əgər söhbət ölkənin regionlarına kredit verilməsindən gedirsə, onda ümumiyyətlə, danışmağa dəyməz. Artıq formalaşmış ənənəyə görə, maliyyələşmənin əsas payı paytaxtın payına düşür, regionlar isə bu reytinqin ən son pilləsində qalır.
Bununla belə, bank sektorunda vəziyyət heç də pis deyil. Mərkəzi Bankın məlumatına görə, bu il iyunun 30-na bank sisteminin cəmi aktivləri yeni rekord səviyyəyə - 41 milyard 920,2 milyon manata çatıb. Kredit portfeli də ötən ilin sonu ilə müqayisədə 10 faiz artaraq 18 milyard 320 milyon manat təşkil edib.
Eyni zamanda, ənənəyə görə, paytaxt kreditləşmədə liderlər sırasındadır. Ümumi maliyyələşmənin 77 faizi (14 milyard 201 milyon manat) Bakının payına düşür.
Milli Məclisin üzvü, iqtisadçı alim Vüqar Bayramovun sözlərinə görə, kreditlərin 705 milyon manatı təkcə Abşeron-Xızı iqtisadi rayonunun payına düşüb. Obrazlı desək, adıçəkilən iqtisadi rayonda hər 100 manatın 81 manatı Bakı və Abşeronun payına düşür. Ölkənin regionlarına gəlincə, onlar hər 100 manat kreditdən cəmi 19-nu bizim banklar vasitəsilə alır.
“Əlbəttə, özəl banklar müxtəlif amilləri, ən əsası isə riskləri nəzərə alaraq kredit verməklə bağlı qərarları özləri verir. Çünki sonradan istənilən nəticəni əldə etmək üçün bəzi inzibati tədbirlər tətbiq etmək düzgün olmazdı. Amma burada vəziyyət ümidsiz deyil, çünki bu cür problemlərin həlli üçün dünya praktikası mövcuddur. Məsələn, bir sıra inkişaf etmiş ölkələrdə onlar regionlarda biznesin maliyyələşdirilməsi üçün bankların stimullaşdırılması və həvəsləndirilməsi siyasətinə riayət edirlər. Nəticədə belə regionlar kredit və maliyyə sektorunu maliyyə inyeksiyaları üçün stimullaşdırır”, - deyə deputat bildirib.
Bayramov monitorinqlərin nəticələrinə istinadən qeyd edib ki, bankların regionlara daha az kredit verməsinin əsas səbəblərindən biri sahibkarlar üçün girov mexanizminin sərt şərtləridir: “Bir qayda olaraq, əksər hallarda banklar girov tələb edir və bir çox müştərilər onu təmin etməkdə çətinlik çəkirlər. Bu baxımdan regionlarda fəaliyyət göstərən sahibkarlar üçün girov mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi, güzəştli kreditlərin həcminin artırılması vacibdir. Regionlarda sahibkarlıq subyektlərinin ucuz kreditlərə çıxış imkanlarının genişləndirilməsi inklüziv və balanslaşdırılmış iqtisadi inkişafın gücləndirilməsinin vacib şərtlərindən biridir. Axı, son illərdə aparılan islahatların məqsədi regionlarda investisiya mühitinin daha da yaxşılaşdırılmasıdır və ona görə də buraya maliyyə cəlb edilməsi məqsədləri xüsusilə kəskindir”.
Analitiklərin fikrincə, fermerlərə kredit verilməsinin sırf sənaye xüsusiyyətləri ilə qüvvətləndirilən yüksək riskləri sığorta institutunun zəif inkişafında, yerli fermerlər üçün bahalı girov daşınmaz əmlakının, habelə maliyyə təşkilatlarına imkan verən hesabatların və müvafiq sənədlərin olmaması ilə ifadə olunur. Belə bir şəraitdə həm fermerlər, həm də ümumilikdə aqrar-sənaye kompleksinin infrastrukturu üçün ən mühüm dəstək sahəsi olaraq sənayenin dövlətin güzəştli maliyyələşdirilməsi qalır.
Problemin spesifikliyinə gəlincə, bank-maliyyəçi eksperti Əkrəm Həsənov AYNA-ya deyib ki, kənd təsərrüfatı kreditləri çox yüksək risklərlə doludur, çünki bu sənayedə çalışan insanların biznes fəaliyyətini təsdiq edən, kredit risklərinin qiymətləndirilməsi üçün zəruri olan maliyyə hesabatları barədə hər hansı rəsmi sənədi yoxdur: “Bank işçiləri kredit üçün gələn fermerlərin sözlərinə inanmağa məcbur olurlar və bu, təbii ki, ən böyük problemdir. Banklar özlərini qorumaq üçün girov kimi daşınmaz əmlak istəyirlər”.
“Lakin ölkənin regionlarında daşınmaz əmlakın qiymətləri aşağıdır. Üstəlik, əksər kənd sakinlərinin ona sahib olmaq hüququ yoxdur”, - deyə mütəxəssis vurğulayıb.
Qeyd edək ki, regionlarda biznes əsasən kənd təsərrüfatı ilə məşğuldur və bildiyiniz kimi, risklərlə xarakterizə olunur - kənd təsərrüfatı sənayesi məhsuldarlıq, hava şəraiti, ölkənin iqtisadi vəziyyəti və əhalinin alıcılıq qabiliyyəti kimi xarici amillərdən çox asılıdır. //AYNA//
