Bu günlərdə sosial şəbəkədəki dostlardan biri Azərbaycanda əhali sayının dinamikası ilə bağlı məlumat yollayaraq, müxtəlif illərə dair (2022 və 2023) rəqəmlər arasındakı ziddiyyətlərə diqqətimi çəkdi. İstinad olunan mənbələr kimi media götürüldüyü üçün daha etibarlı mənbələrə müraciət etməyə qərar verdim.
Məlum oldu ki, ildən ilə Azərbaycan əhalisinin sayı ilə bağlı Dövlət Statistika Komitəsinin verdiyi rəqəmlərdə formal baxımdan artım görünsə də əslində vəziyyət tam əksinədir: Azərbaycanda əhali sayı sürətlə azalmaqdadır. Bu faktı həm də bir sıra beynəlxalq institutların verdiyi proqnozlar da təsdiq edir.
O cümlədən BMT-nın verdiyi proqnoza görə 2050-ci ildə Azərbaycan əhalisinin sayı azalacaq yeganə müsəlman ölkəsidir. Amma məni bir araşdırmaçı kimi bu faktın özündən çox onun səbəbləri maraqlandırır və həmin maraq da bu gün yaranmayıb. Başqa sözlə, demoqrafik dinamikaya təsir edən amillər və onların səbəbləri.
Həmin səbəblərə gəldikdə isə onların bir çoxlarının elə demək olar ki, daim müzakirə edilənlər olduğu üzə çıxır. Məsələn, ölkədəki qurulan ailələrlə boşanmalar arasında olan nisbət və onun dinamikası, əhalinin (e)miqrasiyası və buna səbəb olan sosial-iqtisadi amillər, ölkə əhalisinin cinsi tərkibinin dəyişməsi, xəstəliklər və s.
Bunları və digər amilləri əks etdirən faktlara diqqət yetirəndə isə vəziyyətin yumşaq desək, ürəkaçan olmadığı üzə çıxır. Məsələn, aydın olur ki, bir çox kriteriyalar üzrə Azərbaycan MDB ölkələri arasında sonuncu yerdədir. Nə qədər təəccüblü görünsə də bunların arasında təhsil və elmlə bağlı göstəricilər də var.
Yəqin kimsə deyəcək ki, bunun əhali artımı ilə nə əlaqəsi? Birbaşa əlaqəsi var və bunu sonrakı yazılarımda izah edəcəyəm. Azərbaycanda illərdir israrla uşaqpulu verməkdən imtina olunur. Daim bunun səbəblərini bilmək istəsək də, əvəzində oyuncaq kukla deputatların psixiatriyanın predmeti ola biləcək “izahlarını” eşidirik.
Götürək elə ölkədəki insan ömrü uzunluğunu: Azərbaycanda həmin rəqəm 67 yaş təşkil edir ki, bu da bir çox Afrika ölkələrindəkindən aşağıdır. Ürək-damar xəstəlikləri üzrə Azərbaycan dünyada ikinci yerdədir, xərçəngin yayılması ilə bağlı statistik göstəricilər isə ümumiyyətlə gizlədilir, yayılanlar isə etimad doğura bilməz.
Ölkədə nə ərzaq (ərzaq məhsulları istehsalının həcmi), nə də qida təhlükəsizliyi (əhalinin aldığı qida məhsullarının keyfiyyəti) təmin olunmayıb. Təsisçilərinin və rəhbərlərinin Azərbaycan xalqına və dövlətinə heç bir aidiyyatı olmayan “Azersun Holding” kimi şirkətin ərzaq bazarında inhisarçı mövqe tutması da başqa bir problemdir.
Strateji göstərici olan əhali sayının dinamikasına birbaşa təsir edən sadalanan və hələlik sadalanmayan (onlara da mütləq toxunulacaq) onlarla məsələ ilə bağlı araşdırmalarımı yaxın zamanlarda diqqətinizə təqdim edəcəyəm. Bütün bu məsələlərlə bağlı hələlik yekun dəyərləndirmə vermək tələskənlik olardı.
Odur ki, onu müzakirələrin sonunda birlikdə təqdim edərik. Hələlik isə hər kəsi yaxın günlərdən başlayaraq paylaşacağım mövzularda təqdim olunan məsələlərin müzakirəsində fəal iştiraka dəvət edirəm. Çünki qarşımızda ciddi suallar durur. Onlardan ən əsası da xalq olaraq yaxın illərdə hansı təhdidlərlə üzləşə biləcəyimizdir.
Ərəstun Oruclu
Gununsesi.info
