Cari ilin avqust ayında Cənubi Afrikanın Yohannesburq şəhərində BRİKS üzvlərinin (Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin və Cənubi Afrika) sammiti keçiriləcək. Bu yaxınlarda Venesuela və Boliviya da təşkilata üzv olmaq istədiklərini rəsmən bəyan ediblər.
Bu barədə Millitv.az-a Azərbaycan Sosialist Hərəkatının sədri Ədalət Abdinov məlumat verib.
Onun sözlərinə görə Venesuela və Boliviya BRİKS-i əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirə bilər. Çünki Venesuela dünyanın ən böyük neft ehtiyatlarına malikdir. Bəli, bu ehtiyatların əksəriyyəti texniki cəhətdən çətin hasil olunan ağır neftdir. Amma Çin və Rusiya kimi texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrin köməyi ilə bu neftin genişmiqyaslı istehsalını qurmaq tamamilə mümkündür. Buna görə də, yaxın 20-30 ildə ən əlçatan “qara qızıl” ehtiyatları tükəndikdən sonra məhz Venesuela və Rusiya ilə BRİKS qlobal neft bazarı üçün həcm təyin edəcək ittifaq ola bilər.
Ədalət Abdinov qeyd etmişdir ki, dünyanın bir sıra burjua mətbuatında sosialist Venesuelası haqqında çoxlu yalanlar yazılır. İddialara görə, orada tam xaos var. Bəli, ölkədə problemlər var, bunlar ilk növbədə ABŞ-ın 20 ildən artıqdır ki, ona qarşı apardığı iqtisadi və informasiya müharibəsi, eləcə də yerli amerikapərəst oliqarxiyanın təxribatı ilə bağlıdır. Amma bu amillərə baxmayaraq, Venesuelada Çavista sosialistlərinin hakimiyyəti altında çox mühüm nailiyyətlər var. Məsələn, Mission Vivienda milli layihəsi çərçivəsində insanlara verilən simvolik ödənişlərlə, əslində, demək olar ki, pulsuz olaraq kütləvi mənzil tikintisi aparılır. Uqo Çaves hakimiyyətə gəlməzdən əvvəl Venesuelada yoxsulların əksəriyyəti çox vaxt su və kanalizasiyanın olmadığı təpələrdəki gecəqondularda yaşayırdı. Və Çavistaların dövründə bu insanlar tamamilə müasir rahat mənzil aldılar. Layihə 2011-ci ildən həyata keçirilir, onun miqyası böyükdür: artıq 4,6 milyondan çox mənzil tikilib. Venesuelanın əhalisi təxminən 30 milyon nəfərdir. Bu o deməkdir ki, artıq ölkə əhalisinin təxminən yarısı bu layihə çərçivəsində mənzil alıb! Venesuelada kommunal mənzil üçün ödəniş isə demək olar ki, simvolikdir, çox cüzidir. Yeri gəlmişkən, Belarus, Rusiya və Çin mütəxəssisləri Venesuelaya bu mənzilin tikintisinə kömək ediblər.
Boliviyaya gəlincə, bu ölkə litiumun dünyada ən böyük ehtiyatına malikdir. Bu isə müasir akkumulyatorların istehsalı üçün ən vacib materialdır. Qlobal iqtisadiyyat üçün litium tezliklə neft qədər vacib ola bilər – Ədalət Abdinov dedi.
Azərbaycan sosialistlərinin liderinin fikrincə, burada adı çəkilən ölkələr BRİKS-i daha da gücləndirəcək və assosiasiyanın genişləndirilməsi təşkilat daxilində hesablaşmalar üçün müəyyən pul vahidinin yaradılmasını daha da aktuallaşdıracaq. BRİKS-də cəmi beş üzv olduğu halda, qarşılıqlı hesablaşmaları milli valyutalarla idarə etmək hələ də mümkündür, lakin təşkilatda 10-15 ölkə olanda bu, xeyli çətinləşəcək. Çox güman ki, burada sovet təcrübəsindən istifadə ediləcək. Yeri gəlmişkən, Braziliya Prezidenti Luis İnasiu Lula da Silva beynəlxalq ticarətdə dollardan imtina etməyə və BRİKS üzvləri arasında hesablaşmalar da daxil olmaqla, ABŞ valyutasına alternativ yaradılmasına çağırıb.
Ədalət Abdinov bildirdi ki, XX əsrdə sosialist ölkələrini birləşdirən Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurasının təşkilatı çərçivəsində 1964-cü ildə hesab vahidi - köçürülə bilən rubl yaradıldı. Bu, sovet rublu ilə eyni deyildi, məhz Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurası ölkələri arasında ticarətin aparıldığı beynəlxalq nağdsız hesab vahidi idi. Sovet İttifaqı ticarətinin çox hissəsini ümumiyyətlə Qərb valyutaları ilə deyil, QİYŞ daxilində - əslində Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurasının kollektiv valyutası olan köçürülə bilən rublun köməyi ilə aparırdı.
BRİKS ölkələri alyansın genişləndirilməsi perspektivlərini nəzərə alaraq, Qərbin praktiki olaraq təsir edə bilməyəcəyi öz maliyyə-iqtisadi sistemini qurmaq üçün hər şansa malikdir. Həmin ölkələr Qərb birjalarında hər hansı qiymət dəyişkənliyindən və ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin siyasətindən müstəqil olacaqlar – Ədalət Abdinov vurğuladı.
Ədalət Abdinov əlavə etdi ki, BRİKS-in tərkibi də getdikcə solçu və sosialistləşir. Məsələn, Venesuelada Vahid Sosialist Partiyası hakimiyyətdədir. Boliviyada hakim partiya Sosializm Hərəkatıdır. İqtisadiyyat baxımından ən böyük BRİKS üzvü sosialist Çinidir. Braziliyada prezident Fəhlə Partiyasını təmsil edir və parlamentdə geniş mərkəz sol koalisiya tərəfindən dəstəklənir. Cənubi Afrikada kommunistlərin daxil olduğu Afrika Milli Konqresi rəhbərlik edir. İndi Hindistanda sağçı hökumət var, lakin sollar da ənənəvi olaraq güclüdür. Həmkarlar ittifaqları ilə birlikdə 200 milyondan çox iştirakçı ilə güclü tətillər keçirirlər. Və milli konstitusiyaya görə, Hindistan sosialist dövlətidir. Hüquq isə ölkənin əsas qanununun bu normasını ləğv edə bilməz.
İndi dünyada təkcə ərazi və sivilizasiya sərhəddi - Qərb dünyanın qalan hissəsinə qarşı deyil, həm də sosial - sol sosialist alternativinə qarşı kapitalizmin Qərb modeli var. Və belə görünür ki, BRİKS sonuncunun əsas təcəssümünə çevriləcək – Ədalət Abdinov diqqətə çatdırdı.
İnci İkramlı
