Birləşmiş Ştatlar Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh danışıqlarının davam etdirilməsində israrlıdır. İki gün ərzində Vaşinqtonda verilən bəyanatlar, atılan addımlar bunu göstərir.
Dövlət katibinin köməkçisi Ceyms Obraynın noyabrın 16-da Senatın Xarici əlaqələr Komitəsində Bakı ilə yüksək səviyyəli münasibətlərin təxirə salınması barədə bəyanatı, habelə Senatın 907-ci düzəlişin 2 il müddətinə tətbiqi barədə qəbul etdiyi qərar iki tərəf arasında ciddi gərginlik yaradıb.
Azərbaycan XİN adekvat cavab addımı ataraq ABŞ-la yüksək səviyyəli səfirlərin səfərlərini dayandırdığını bildirib və xarici işlər nazirlərinin noyabrın 23-də Vaşinqtonda planlaşdırılan görüşündə iştirak etməkdən imtina edib.
Güman edilirdi ki, tərəflər arasında gərginlik yüksələn xətlə davam edəcək. Amma gözləntilər doğru olmayıb, tərəflər münasibətləri baltalamaq üçün bir-birinə qarşı növbəti təzyiqdən imtina ediblər. Əksinə, Azərbaycana qarşı sərt bəyanatın, sanksiya hədələrinin müəllifi Obrayn sülh danışıqlarını davam etdirmək mesajı verib.
O, mətbuata açıqlamasında Birləşmiş Ştatların Azərbaycan və Ermənistan üçün sülhün bərqərar olması üçün real fürsət gördüyünü açıqlayıb: “Tərəflərin bir-biri ilə birbaşa və vasitəçilərlə danışması bizi ruhlandırır. Burada biz bütün regiona fayda gətirmək üçün real fürsət görürük. Məsələn, Mərkəzi Asiyadan ticarət Azərbaycan və Ermənistan vasitəsilə Türkiyəyə keçə bilsə, bu, həmin ticarət yolunda olan bütün ölkələr üçün əhəmiyyətli təkan olacaq. Və biz bunun bir hissəsi olmaq fürsətini alqışlayırıq”.
Obrayn eyni zamanda vurğulayıb ki, əgər bu ticarət yolunun qeyri-sülh yolu ilə açılmasıyla bağlı qərar qəbul edilsə (Zəngəzur dəhlizinin güc yolu ilə açılması) Vaşinqton bunun qarşısını almaq üçün bütün mümkün vasitələrdən istifadə edəcək.
ABŞ rəsmisi bildirib ki, Birləşmiş Ştatlar tərəflərə əks tədbirlərin nəticələrinin nə olacağını çox açıq şəkildə bildirib.
“Ona görə də, gəlin görək tərəflər nə qərar verəcək. Biz bilirik ki, onlar sülh sazişinin tezliklə bağlanmasında maraqlı olduqlarını bildiriblər və biz bunun baş verməsini çox istərdik”, – deyə Dövlət katibinin köməkçisi qeyd edib.
Obrayn Ermənistanın Baş nazir Nikol Paşinyanın sərhədlərin açılması və Qərblə əlaqələrin güclənməsi istiqamətində atdığı addımları təqdir edərək vurğulayıb ki, o, əvvəlki liderlərin çalışdığı kimi Ermənistanın Rusiyadan tam asılı olmasını istəmir.
“Baş nazir Paşinyan cəsarətli şəkildə Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanmasının tərəfdarı kimi çıxış edib. Bu da Ermənistana öz iqtisadi inkişafına diqqət yetirməyə, təhlükəsizlik əlaqələrini qurmağa və Mərkəzi Asiyadan Türkiyəyə ticarət əlaqələrini genişləndirməyə imkan verəcək. Biz bunu görmək istərdik”, – Obrayn deyib.
Bu bəyanatdan qısa müddət sonra – noyabrın 27-də ABŞ Dövlət katibi Antoni Blinken Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyana və Azərbaycan lideri İlham Əliyevə zəng edib.
Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Millerin adından yayılmış bəyanatda deyilir ki, telefon danışığında Blinken Əliyevin Azərbaycanla Ermənistan arasında davamlı və ləyaqətli sülh sazişinin bağlanmasına sadiqliyini alqışlayıb. “Dövlət katibi bu uzunmüddətli münaqişənin azərbaycanlılara və ermənistanlılara eyni cür yaşatdığı əziyyəti anlayaraq sülhün regionda hər kəsə verəcəyi faydanı vurğulayıb. Dövlət katibi bizim Azərbaycanla davamlı münasibətimizi müzakirə edib, son vaxtlar münasibətlərdə narahatlıq doğuran məqamlara toxunub, həmçinin əməkdaşlığı, özəlliklə də sülh prosesini möhkəmləndirmək imkanlarından danışıb, yüksək səviyyədə qarşılıqlı işin vacibliyini vurğulayıb”, – açıqlamada vurğulanır.
Azərbaycanın rəsmi dövlət agentliyi AZƏRTAC-ın Blinken-Əliyev danışığı barədə yaydığı məlumatda müzakirələrin detalları qeyd olunub. Bildirilir ki, telefon söhbəti zamanı Prezident Əliyev qeyd edib ki, ABŞ tərəfindən Azərbaycanla bağlı son bəyanatlar və atılan addımlar iki ölkənin münasibətlərinə ciddi zərər vurub.
“Dövlət katibi Blinken münasibətlərin normallaşdırılması məqsədilə dekabrda ABŞ Dövlət katibinin köməkçisi Ceyms Obraynın Azərbaycana səfərinə icazə verilməsini xahiş edib. Prezident İlham Əliyev həmin təkliflə bir şərtlə razılaşıb ki, bu səfərdən sonra Azərbaycanın yüksək səviyyəli rəsmilərinin ABŞ-a səfərlərinə qoyulan əsassız qadağa aradan qaldırılsın. Dövlət katibi Blinken bunu qəbul edib”, – xəbərdə vurğulanır.
Metyu Millerin E.Blinkenin N.Paşinyanla telefon söhbəti barədə yaydığı açıqlamada isə qeyd olunur ki, tərəflər Birləşmiş Ştatların Ermənistanla Azərbaycan arasında davamlı və ləyaqətli sülh razılaşmasına nail olmaq səylərinə dəstəyini müzakirə edib.
“Dövlət katibi Birləşmiş Ştatların Ermənistanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə dəstəyinin davam etdiyini bir daha vurğulayıb, Ermənistanın çiçəklənən və demokratik gələcəyinə dəstəyimizi, ikitərəfli əməkdaşlığı gücləndirmək səylərimizi müzakirə edib”, – Millerin aqçıqlamasında qeyd olunur.
Bu arada Ermənistandan verilən bəyanatlarla ABŞ siyasi idarəsindən verilən açıqlamalar üst-üstə düşür. Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan jurnalistlərə asçıqlamasında deyib ki, siyasi iradə olarsa, 15 gün ərzində Bakı ilə sülh müqaviləsi bağlana bilər.
“Deyə bilərəm ki, biz demək olar bütün fundamental məsələlərdə razılığa gəlmişik. Prosesə zərər verməmək üçün bu barədə təfərrüatları açıqlamaq istəmirəm”, – Simonyan deyib.
Spiker vurğulayıb ki, Ermənistan üçün “Dağlıq Qarabağ” məsələsi mövcud deyil: “Ermənistanın Qarabağ da daxil olmaqla, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tam şəkildə tanıyıb. Biz, son il yarım ərzində bunu bəlkə də səkkiz dəfə bəyan etmişik. Hazırda Ermənistan üçün əsas məsələ Azərbaycanla sülh müqaviləsinin imzalanmasıdır”.
Simonyanın açıqlamasında daha diqqətçəkən cümlələr yer alıb:
“Vaxt gələcək ki, ermənilərlə azərbaycanlılar bir-birinin yanında yaşamalı olacaqlar. Biz buna ümid edirik və bunun üçün hər şeyi edəcəyik. Ermənilər və azərbaycanlılar ticarətlə məşğul olmalıdırlar, istisna etmirəm ki, bəzi adamlar Azərbaycan ərazisində öz evlərinə qayıdacaq, eləcə də bir müddət sonra azərbaycanlılar gəlib burada məskunlaşacaqlar”.
Son siyasi-diplomatik mənzərə Birləşmiş Ştatların Bakı ilə yaranan müvəqqəti gərginliyə görə öncədən qarşısına qoyduğu planlardan geri çəkilmək niyyətində olmadığını göstərir. Qərb Azərbaycan və Ermənistan arasında sülhün əldə olunmasına Cənubi Qafqazda mövqeyinin gücləndirilməsi, habelə Rusiyanın regiondan sıxışdırılıb çıxarılmasının açarı kimi baxır. Açıq mətnlə təklif olunan ssenari belədir ki, sülh razılaşmasının ardınca Rusiya hərbçiləri Azərbaycanı tərk etməlidir, rəsmi Bakı Qarabağa dönmək istəyən ermənilərin hüquqlarının qorunmasına və təhlükəsizliyinə təminat verməli, bu barədə beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında hesabatlı olmalıdır. Paralel olaraq azərbaycanlıların Ermənistana qayıdış hüququ tanınmalıdır və Ermənistan da eyni öhdəliklər götürməlidir. Xatırladaq ki, spiker Alen Simonyan bu gün verdiyi açıqlamada rəsmi İrəvanın belə razılaşmaya hazır olduğuna işarə edir.
Azərbaycana gəldikdə, Qərbin regiona ciddi müdaxiləsi, Rusiyanın bölgədən tamamilə sıxışdılması onun maraqlarına cavab vermir. Rəsmi Bakının son zamanlarda ortaya qoyduğu mövqedə bu məqam əksini tapıb. Amma reallıqlarla hesablaşmaq da diplomatiyanın, siyasətin əsas qanunlarından biridir, bu kontekstdə ABŞ-ın israrlı olduğu sülh prosesində kompromislər axtarmaq qarşıdurmaya getməkdən daha faydalıdır.
Blinken-Əliyev danışığında ABŞ-ın yüksək səviyyəli diplomatının Bakıya səfəri barədə razılıq əldə olunub. Çox güman Obrayn regiona əliboş gəlmir, onun çantasında sülh sazişi ilə bağlı yeni təkliflər var. Vaşinqtonun əsas hədəfi Azərbaycanı razı salmaqdır, ona görə də təzyiq ritorikasından sonra növbə kompromislərə çatıb…
Müəllif: Turqut - Mənbə: Pressklub.az
