Paytaxtda praktik olaraq heç bir boş torpaq sahəsi yoxdur və indi tikinti, əsasən köhnə binaların sökülməsi və yerində çoxmərtəbəli binaların tikilməsi hesabına aparılır. Ancaq buna baxmayaraq, Bakıda istismar müddəti çoxdan bitmiş çox sayda yaşayış binası var. Mütəxəssislərin fikrincə, belə mənzil fondu riskli hesab olunur. Bu binalardan bəziləri hələ də kifayət qədər möhkəmdir, ancaq çətinliklə dayanan bir çox ev var ki, insanlar başqa seçimləri olmadığından bu evlərdə yaşamağa davam edirlər.
“MBA Group” konsaltinq şirkətinin baş direktoru Nüsrət İbrahimovun AYNA-ya dediyinə görə, paytaxtdakı evlərin müəyyən faizi həqiqətən qəzalıdır: “Bunlar ilk növbədə italyan və fransız layihəli evlərdir. Onların istismar müddəti çoxdan bitib. Məsələn, bu evlərin bəzilərində taxta hissələr tamamilə çürüyüb və evlər çətinliklə dayanır. Zəlzələ zamanı belə tikililərin çökmə riski böyükdür, zəlzələyə meylli bir bölgədə yaşadığımız üçün bu faktora laqeyd yanaşmaq olmaz”.
“İstismar müddəti bitmiş evlər ya əsaslı təmir edilməli, ya da sökülməlidir. Artıq Bakının icra strukturlarının onları sökmək barədə qərarları var və tədricən, mümkün qədər bu qərarlar həyata keçiriləcək. Təxminən iki il əvvəl 1-ci mikrorayonda köhnə evlərin sökülməsi və orada yeni evlərin tikilməsi üçün bir layihə var idi, amma hələ də həyata keçirilməyib”, - ekspert deyib.
İbrahimov hər tikinti materialının istismar müddətinə malik olduğunu bildirib: “Bu, taxta məmulatlar üçün 25 il, suvaq üçün 40 il, dəmir elementlər üçün 25 ildir. Əhali sıxlığının artması səbəbindən paytaxt şaquli böyüməyə davam edəcək. Ancaq evlər hərtərəfli tikilməlidir, indi dünyada çoxmərtəbəli binalar, əsasən dəmir-betondan deyil, metal konstruksiyalardan tikilir ki, belələri daha dayanıqlı hesab edilir”.
Şirkət rəhbərinin sözlərinə görə, COVID-19 pandemiyası və azad edilmiş ərazilərin bərpası prosesi paytaxtın mənzil fondunun yenilənməsini bir qədər ləngidə bilər. O, hesab edir ki, növbəti illərdə bütün diqqət azad edilmiş ərazilərdəki tikinti-bərpaya yönəldiləcək.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev də AYNA-ya şərhində, qəzalı evlər məsələsinin ciddi problem olduğunu qeyd edib: “Qəzalı evlər problemi dünyanın əksər ölkələrində mövcuddur, eləcə də bizdə. Bizim hesablamalarımıza görə, təkcə paytaxtda, ən az 20 min ev qəzalı vəziyyətdədir. Ancaq sənədlərə görə, fövqəladə vəziyyətdə hesab edilən bir ev, əslində qəzalı olmaya da bilər”.
“Binanın istismar müddəti şərti olaraq təyin olunmuş bir zamandır. Bütün əməliyyat qaydalarına əməl etsəniz, evdə hər şey yaxşı olacaq. Məsələ bu mülkün necə saxlanılmasındadır. Vaxtında texniki baxış keçirərək, təmir etsəniz, ev 100-150 il dayanacaq. Bəzi hallarda köhnə evlərin seysmik müqavimətini artırmağa da ehtiyac var”, - mütəxəssis bildirib.
Onun dediyinə görə, dövlətin Qarabağın azad edilməsi ilə bağlı başqa narahatlıqları və xərcləri var, lakin bu, qəzalı evlər probleminin həll olunmayacağı anlamına gəlmir: ““Büdcədənkənar gəlir” deyilən bir anlayış var və bu, icra hakimiyyətlərinin maliyyə sənədlərində öz əksini tapıb. Daha çox investor cəlb etməliyik. Ancaq böyük miqdarda büdcə pullarına gəldikdə, düşünürəm ki, yaxın beş ildə bu məqsədlər üçün ayrılmayacaq. Onlar Qarabağa yönləndiriləcək”.
“Qəzalı evlərin sakinləri çətin vəziyyətdədirlər - sata bilmirlər. Bəziləri 10 ildir söküləcəyinə söz versələr də, etmirlər. Kosmetik istisna olmaqla, əsaslı təmirə investisiya qoymağın isə mənası yoxdur. Çoxmərtəbəli bir bina tikmək istəyən hər hansı bir tikinti şirkəti təmirə ehtiyacı olan ərazilərə yönəldilməlidir. İndi işlər çox vaxt yarımçıq qalır. Onları sona çatdırmaq vacibdir və dövlət rabitə və kanalizasiya çəkilməsi işlərinə kömək etməlidir”, - Ağayev vurğulayıb.
Əmlak eksperti Rəşad Əliyevin AYNA-ya dediyinə görə, qəzalı evlər problemi bütün postsovet məkanı üçün aktualdır: “Bu sahədə “normativ isitismar müddəti” deyilən bir zaman var ki, bundan sonra mənzilin mütləq yenilənməsi lazımdır. İstismar müddəti standartlardan daha çox olan binalarla yanaşı, sökülməsi mütləq lazım olan binalar var. Mənzil fondunun yenilənməsinə investorları cəlb edərək, qərar verilir”.
“Xaricdə bu məsələyə yanaşma bir qədər fərqlidir və bir bina dayanıqlıdırsa, heç 100 yaşından yuxarı olsa da, onu sökmək heç kimin ağlına gəlmir. Bütün problem, əsasən taxta materialların istifadə olunduğu tikinti ilə yanaşı, paneldən tikilən binalardadır”, - ekspert söyləyib.
Əliyev diqqətə çatdırıb ki, ömrü bitmiş evlərin problemi əbədidir: “Bir müddət sonra indi tikilən evlərin də istismar müddəti sona çatacaq. Bakıdakı ömrü bitmiş binaların söküntü layihəsi iqtisadi göstəricilərlə çox bağlıdır. Köhnəni yıxmaq və yenisini ağrısız bir şəkildə tikmək gəlirli olmalıdır, onda bu mexanizm işləyəcək. İndi hər şey daha sadədir - bir, iki, beş mərtəbəli binaların istismar müddəti bitib. Onları sökmək və yerində çoxmərtəbəli binalar tikmək asan və olduqca sərfəlidir. Buna görə də qəzalı mənzil problemi həll olunmağa davam edəcək. Problem çoxmərtəbəli binaların ömrü bitdikdə yarana bilər. Çünki onları sökmək sərfəli olmaya bilər. O zaman investorlar maraq göstərməyəck və bu vəziyyətdə prosesə dövlət qarışmalı olacaq”.
