Tarix yalnız tarix olaraq qalsaydı, onunla yaxından maraqlanmağa, onu dərindən bilib öyrənməyə dəyərdimi? Sözsüz dəyməzdi. Tarixin dəyəri onun bu günə, gələcəyə bağlılığındadır. Bu baxımdan tarix yalnız keçmiş deyil, həm də gələcəkdir. Bacarıqlı, güclü dövlət başçısı İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə İkinci Qarabağ Müharibəsində Ermənistan üzərində qələbə əldə edərək, bütün torpaqlar işğaldan azad edildi. Sizcə bununla Birinci Qarabağ Müharibəsini unutmağa dəyərmi? Əlbəttə yox. Birinci Qarabağ Müharibəsini Ermənistanla aparan səriştəsiz dövlət başçısı var idi. Birinci Qarabağ Müharibəsini unutsaydıq, səhvlərdən nəticə çıxarmasaydıq, İkinci Qarabağ Müharibəsində şanlı qələbə məgər əldə edə bilərdikmi? Birinci Qarabağ Müharibəsində ölkədə qeyri-sabitlik hökm sürürdü. 1993-cü ilin ortalarında Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişi qeyri-sabitliyə tədricən son qoydu. Amma çətinliklər tam aradan qald ırılmamışdır. Bu ağır günlərdə xarici dövlətlərdən siyasi, mənəvi dəstək çox az idi. Yetərincə deyil idi. Yalnız sözdə dəstək var idi, əməldə isə yox. Azərbaycanı istər Elçibəy, istər Heydər Əliyevin hakimiyyəti dövründə yeganə hərbi dəstək verən İran İslam Respublikası idi. Təkcə hərbi dəstək deyil idi, blakada şəraitində olan Naxçıvan İran İslam Respublikasının ümidinə qalmışdır. Milli Məclisin deputatı əslən naxçıvanlı olan Eldar İbrahimov o illəri xatırlayaraq, deyərdi: “Bizim o ağır illərdə üz tutduğumuz yeganə məkan İran idi. Sübh çağı İrandan göndərilən ərzaq un və sair qida məhsulları ilə yüklənmiş maşınları görəndə sevincimizin həddi-hüdudu yox idi”.
Əbülfəz Elçibəy və Heydər Əliyev hakimiyyəti zamanında Prezident Aparatında xarici siyasət üzrə dövlət müşaviri vəzifəsində çalışan rəhmətlik Vəfa Quluzadə 1992-1993-cü illərdə Qarabağ Müharibəsində İranın Azərbaycana göstərdiyi köməkliyi ilə bağlı “Gələcəyin Üfüqləri” kitabında yazırdı: “O, ağır illərdə İran qazı evlərimizi isidirdi. Ermənistanla müharibədə yaralanmış əsgərlərimiz İran hospitallarında pulsuz müalicə olunublar. İrandan gətirilmiş avtobuslar nəqliyyatımızdakı böhranı aradan qaldırıb. Biz İrana məhz qardaş ölkə kimi baxmağı, onunla əməkdaşlıq etməliyik”.
İranın Qarabağdan gələn qaçqın soydaşlarımıza düşərgələrin salınmasında Zəngilanın işğalında qaçqınlara İran ərazisindən göstərdiyi humanitar yardımların sayı-hesabı yetərincədir. Bu bir başqa yazının mövzusudur. Bu mənada hər kəsə məsləhət görərdim ki, bir çox medya nümayəndələrinə İran İslam Respublikasının Azərbaycandakı Səfirliyinin və Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin yardımı ilə 2002-ci ildə çapdan buraxılmış 447 səhifədən ibarət “Heydər Əliyev və Şərq” kitabını tapıb oxusunlar. Kitabda İran İslam Respublikası və Azərbaycan Respublikası əlaqələrinin dinamik inkişafına baxış öz əksini tapmışdır. Bunları yada salmaqda məqsədim nədir? Məqsədim odur ki, medya nümayəndələrimiz çayxana söhbətlərini, sifarişi yazılarını, təhrif edilmiş məlumatları, mantaj olunmuş video görüntüləri araşdırma aparmadan, hətta dövlət maraqlarını nəzərə almamaqla cəmiyyətə təqdim etməklə, İran Azərbaycan əlaqələrini dinamik inkişafına zərbə vurmuş olurlar. Uzun illər biz jurnalistlər İranın Ermənistanla olan qonşuluq siyasətini düzgün qiymətləndirməmişik. Daim qərəzli, böhtan dolu yazılara geniş yer vermişik. Bu 44 günlük Qarabağ savaşında İranın Ermənistanla qonşuluq siyasəti bütün dünyaya Qərbə sübut etdi ki, siyasi dəstəkdən məhrum olan Ermənistanın Qarabağ savaşını dini müstəviyə keçirməsi düzgün deyil. Pakistan, Türkiyə və Azərbaycandan başqa Ermənistanın m üsəlman ölkələri ilə sıx əlaqəsi var. Buna misal qonşu İran İslam Respublikasıdır. İran Ermənistanın dini qarşıdurma siyasətini demək olar ki, puça çıxartdı.
Bu mənada İranın ali rəhbəri Seyid Əli Xameneinin Qarabağ savaşınının şiddətli zamanında birmənalı mövqeyini yada salaq. “Ermənistan işğal etdiyi bütün ərazilərini Azərbaycana qaytarmalıdır. Qarabağ Azərbaycana məxsusdur və Azərbaycan öz torpaqlarını azad etməkdə haqlıdırlar”. İran Prezidenti də ortaya qəti və prinsipial mövqe qoymuşdur: “Ərazi bütövlüyünün təmin olunması, Azərbaycan xalqının hüququdur”. Bu cür bəyanətlər, müraciətlər İran tərəfindən birinci dəfə deyildi. İran Silahlı Qüvvələrinin baş qərargah rəisi Məhəmməd Bagirinin keçən il Bakıya rəsmi səfərini gəlin yada salaq. O, Prezident İlham Əliyevlə görüşəndə Qarabağı Azərbaycanın əzəli torpaqları adlandırmışdır. Tehranın bu məsələ ilə bağlı illərdir dəyişməz olan mövqeyinin Azərbaycan Prezidentinin diqqətinə çatdırmış və demişdir: “İran Azərbaycanın ərazi bütövlüyün dəstəkləyir və bundan sonra da dəstəkləyəcək. Sərhədlərin zor gücü ilə dəyişdirilməsi qəbul edilməzdir. İran bu məsələdə hər zaman Azərbaycanın yanındadır”.
44 günlük savaşda Azərbaycan Ordusu Araz boyu 132 km-lik İran və Azərbaycan dövlət sərhəddini demək olar ki, tam bərpa etdi. Bu münasibətilə Azərbaycan və İran xalqlarını təbrik edən Prezident İlham Əliyev demişdir: “İran-Azərbaycan sərhəddinin digər istiqamətlərindəki kimi bu istiqamətdə də dostluq, qardaşlıq sərhəddi olacaqdır”. Bir yazar kimi inanıram ki, bu gün orada bir gömrük postu açılacaq, hər iki tərəfinin insanlarının maddi rifahı xeyli yüksələcək. O gün tezliklə olacaq.
44 günlük Qarabağ savaşında İranın siyasi, mənəvi dəstəyindən yararlanan ölkəmizlə bağlı bir çox saytlarında yetərincə deyilib. Müsavat.com, Publika.az, Millitv.az və s. saytlarda geniş yazılara rast gəlirik. Mənim İranla bağlı xoş təəssüratlarım təkrarçılıqdan deyilənlərdən çox uzaqdır. İranla bağlı bir yazar kimi, bir məlumatı oxucularla bölüşməyimin bir səbəbi vardır ki, məhz o səbəblə əlaqədardır ki, bu yazını hazırladım. Türkiyənin “Star” qəzetinin 21 noyabr 2020-ci il nömrəsində dərc olunan “İran həm sinifdə qaldı, həm də Qarabağ Müharibəsində əsas itirənlərdən biri oldu”. Yazı tərcümə edilərək, “Medarator.az” saytında dərc olunmuşdur. Yazının müəllifi jurnalist Sevil Nuruyeva İsmayılovdur. Bu gün Respublikamızda İranla bağlı yazılarla tanış olan onu dərindən təhlil edən hər bir medya nümayəndəsi Sevil xanımın bu yazısını inanmıram ki, birmənalı qiymətləndirib, onunla həmrəy olar. Sevil xanım yazır: “Sosial medyada onlarla silah-sursatın İran sərhədlərindən keçərək, Ermənistana getməsi barədə yayılan videolara şahidlik etdik. Buna baxmayaraq İran heç birini təkzib etmədi”. Gəlin bu yaxınlarda Azərbaycan Prezidentinin xalqa müraciətini yada salaq. “Mən bunu bilirəm ki, nə üçün (ermənilər) İran üzərindən silahları gətirə bilmirlər. Ona görə ki, İran bizim dost, qardaş ölkəmizdir. Ona görə ki, bizim xahişimizi nəzərə alaraq, öz hava məkanını bağlayıb. Ona görə ki, istəməyib ki onlar gəlib Azərbaycanlıları öldürsünlər”. Nə isə...
Gəlin İranla bağlı reallığı əks etdirən yazılara bir nəzər salaq. Azərbaycanın rəsmi saytlarından biri olan “Publika.az” saytı yazır: İran İslam İnqilabı keşikçiləri korpusunun (SEPAH) generalı Rəhim Noyi Əqdəm isə Ermənistanı Qarabağa terrorçu gətirdiyini onlara qarşı mübarizəyə hazır olduqlarını bəyan edib və deyib:
“Rəsmi Bakı Tehrana kömək üçün müraciət edərsə, döyüşçülərimiz Azərbaycan tərəfindən vuruşmağa hər zaman hazırdır”.Onu da deyim ki, general Rəhim Noyi Əqdəm Birinci Qarabağ Müharibəsində ermənilərlə qarşı vuruşub şücaət göstərib. O, Heydər Əliyev tərəfindən Fəxri Fərman medalı ilə və simvolik qılıncla mükafatlandırılıb. İran Ordusunun istefada ola n Kəbiri İran zabit və əsgərlərinin Birinci Qarabağ Müharibəsində iştirakından danışaraq demişdir: “Mən özüm şəxsən Azərbaycanda Birinci Qarabağ savaşında əsgərlərin təlim keçməsində yaxından iştirak etmişəm. Mərhum Heydər Əliyevin Prezidentliyi dövründə Azərbaycanda səkkiz min əsgərə döyüş təlim keçmişəm. Mənimlə birlikdə 150 nəfər könüllü İran əsgəri döyüşlərdə iştirak edib”. Bu Azərbaycanın yaxın keçmişini əks etdirən bir reallıqdır. Bu gün Azərbaycan 100 minlik güclü orduya malikdir. MDB dövlətləri içərisində ən güclü ordu sayılır. Güclü iqtisadiyyata malikdir. Bir çox ölkələrə yardım edərək, borc pul verir. Burada nöqtə qoyub demək istəyirəm ki, bunları yazmaqda məqsədim odur ki, jurnalist həmkarların İslam dini dünya müsəlmanları o cümlədən, İran İslam Respublikası haqqında yazı yazarkən dolğun məlumatlar əldə etsinlər, tarixi həqiqətləri təhrif etməsinlər. İslam düşmənləri tərəfindən montaj edilərək, gündəmə çıxarılan dezinformasiyalara uymasınlar. Ölkəmizə yaxınlaşmasının istəməyən bədxalq qüvvələrin əlində alətə çevrilməsinlər. Həqiqətləri əks etdirən faktları araşdırsınlar və reytinq xatirinə ucuz sensassiya ardınca qaçmasınlar. Bu gün İran müharibədən zərərçəkən Dağlıq Qarabağ və ətrafındakı rayonların bərpa olunmasında iştirak etməyə hazırdır. Bunu İran Prezidentinin birinci müavini Eshaq Cahangiri Şamxay əməkdaşlıq təşkilatının üzv ölkələrin, baş nazirlərin 19-cu iclasında deyib. E.Cahangirinin sözlərinə görə İran bu məqsədlə öz iqtisadi, xüsusi ilə də enerji tranzit sahəsindəki potensiallardan istifadə edə bilər.
Yazının sonluğunu İranın Bakıdakı səfiri cənab Seyid Abbas Musəvinin Dağlıq Qarabağ atəşkəs bəyanəti ilə əlaqədar verdiyi açıqlama ilə bitirmək istəyirəm. “Azərbaycan və Ermənistan Rusiyanın köməyi və İranın əvvəlcədən təqdim etdiyi planla yaxşı bir razılaşma əldə etdilər. İran bu prosesi məmnuniyyətlə qarşılayır”.
