Dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən tikinti seqmentində dəyişikliklər qapıdadır. Bu baxımdan, 1 oktyabr 2021-ci ildən etibarən daha dəqiq hesab edilən resurs metodu, dövlət fondları tərəfindən maliyyələşdirilən tikinti layihələrinin qiymətləndirilməsində istifadə ediləcək. Və müvafiq dövlət qurumlarına bu metodun tətbiqi ilə bağlı elektron məlumat bazasının yaradılması üçün lazımi tədbirlərin görülməsi tapşırılıb.
Fərmanda ayrıca, Türkiyənin təcrübəsindən istifadə edərək tənzimləmə bazası və qiymət sisteminin yaxın iki ildə təkmilləşdirilməsi, müvafiq tənzimləmə və metodoloji sənədlərin hazırlanması və məlumatların yeni elektron bazaya avtomatik ötürülməsi nəzərdə tutulur. Yeni mexanizm ölkənin inşaat sektorunda şəffaflığın və dövlət sifarişlərinin icrası prosesinin təmin olunmasına, neqativ hallara səbəb olan çatışmazlıqların aradan qaldırılmasına, süründürməçilik səviyyəsinin aşağı düşməsinə və bu prosesi sadələşdirməyə kömək edəcək.
Azərbaycan Rieltorlar Assosiasiyasının icraçı direktoru, daşınmaz əmlak və tikinti üzrə ekspert Elnur Azadov hesab edir ki, bu il maliyyə baxımından olduqca çətin olacaq. “Çünki bu il işğaldan azad edilmiş ərazilərdə tikinti və bərpa işlərinə başlanılmalıdır. Orada çox iş var və buna görə dövlət büdcə vəsaitlərindən qənaətli istifadə etməlidir. Verilən qərar buna kömək edəcək”, - deyə o, AYNA-ya bildirib.
“Əvvəllər ölkə Prezidenti təcili təmir və bərpa işləri üçün büdcədən vəsait ayırırdı və əsasən bu vəsaitlər bir ehtiyat məbləğ ilə ayrılırdı və bu da nəticədə əlavə xərclərə səbəb olurdu. Bir çox inşaat şirkəti qəsdən dövlət sifarişlərinin qiymətlərini qaldırırdı və bu məqamın aradan qaldırılması vacibdir. Bunun üçün sistem şəffaf olmalıdır, yerli və xarici hər hansı bir şirkətin daxil ola biləcəyi və dövlətin elan etdiyi tender şərtləri ilə tanış ola biləcəyi, layihəyə baxa biləcəyi və qiymət təklifini təqdim edə biləcəyi internet mənbələri olmalıdır. Resurs metoduna əsaslı yanaşma mütləqdir və burada beynəlxalq təcrübədən istifadə etmək vacibdir”, - ekspert vurğulayıb.
Azadovun sözlərinə görə, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə ilk addım yolların inşası, infrastruktur, rabitə və digər böyük tikinti və bərpa işləri olacaq: “İnşaatda Türkiyə inşaat şirkətləri də iştirak edəcək, beləliklə şirkətlərimiz birlikdə işləməkdə onlardan təcrübə qazana biləcək. Ən böyük iş şəhər layihələri, yəni şəhərlərin bərpasıdır”.
Müsahibimiz orada az və orta mərtəbəli binaların və fərdi evlərin standart konstruksiyasından istifadə etməyi məsləhət görür: “Azərbaycanda müasir standartlara uyğun layihələr hazırlaya biləcək bir çox dizayn institutu var - otaqların sayı, ölçüləri və digər parametrlər. Bu standartlara görə, dövlət bir çox inşaat şirkətinin iştirak edəcəyi tenderləri elan edə bilər və bu tenderlər əsasında minimum və ya orta qiymətlər alınacaq. Ən aşağı qiymətlər, müəyyən bölgələrdə kəndlərin və şəhərlərin yaşayış məhəllələrinin dizaynında, büdcələşdirilməsində gələcəkdə istifadə ediləcək standartlara çevrilə bilər. İstisnalar, resurs, əmsal metodlarının istifadəsinin daha məqbul olduğu standart olmayan tikinti ilə ola bilər”.
Azadov əlavə edib ki, işğal altındakı ərazilərdə tikinti və bərpa işlərinin həcmini nəzərə alsaq və onları həyata keçirməli olacaq tikinti şirkətlərini təhlil etsək, onda Azərbaycanda belə nəhəng bir layihə üçün çox az şirkət, resurs, avadanlıq var: “Buna görə xarici şirkətləri cəlb etmək vacibdir, lakin bazarımız inkişaf etməli və kiçik şirkətlər böyük yerli və xarici şirkətlərdən öyrənməlidir. Bu, gələcəkdə kiçik şirkətlərin orta və ya böyük səviyyəyə qalxmasına gətirib çıxaracaq və bazarda nə qədər çox inşaat şirkəti varsa, aralarındakı rəqabət nə qədər yüksək olarsa, dövlət layihələri üçün daha keyfiyyətli və daha yaxşı qiymət təklifləri veriləcək”.
“MBA Group” konsaltinq şirkətinin baş direktoru Nüsrət İbrahimov AYNA-ya açıqlamasında, Sovetlər Birliyi dövründə inşaat üçün qiymət siyahılarının - preyskurantların olduğunu xatırlatdıb: “Belə siyahılarda hər bir işin - materialların, işçi qüvvəsinin, maşınların qiymətini göstərirdilər. SSRİ-nin dağılmasından sonra Rusiya öz qiymət siyahısını hazırlayır və hər il burada qiymətlər yenilənir. Azərbaycanda hələ də belə bir qiymət siyahısı yoxdur. Dövlət sifarişləri ilə bütün tikinti işləri üçün bir tənzimləmə bazası varsa, deyək ki, 1 kvadratmetr yaşayış sahəsinin və ya bir obyektin dəyəri bazar dəyərini bir neçə dəfə üstələməyəcək. Əvvəllər belə hallar çox olurdu”.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev isə bildirib ki, dövlət belə bir addımı inşaat, korrupsiya və ədalətsiz tenderlərdə bir çox “otkat” olduğuna görə atır: “Tikinti sektoru çox korrupsiyalaşmış bir sektordur. Əgər, hətta avizual müşahidə haqqında danışsaq, inşaatın başlanğıcında tez-tez usta köhnə bir “Jiquli”də gəlirdi və inşaatın sonunda bahalı bir avtomobilə sahib olduğunu görürdük. Bu sektordakı mənfi halları azaltmaq üçün dövlət Türkiyə təcrübəsini tətbiq etməyi planlaşdırır. Türklər sürətli, səmərəli və ucuz bir şəkildə inşa edirlər”.
Ağayevin sözlərinə görə, “qara mühasibat” olmadan vicdanla işləyən tikinti şirkətləri dövlət sifarişləri bazarında qalacaq, digərləri onu tərk edəcək: “Bu yanaşma ilə dövlət vəsaiti hesabına daha çox obyekt tikiləcək. Vahid standartların və tariflərin tətbiqi indi Qarabağın yenidən qurulması zamanı xüsusilə vacibdir. Elə buna görə də müvafiq bir baza hazırlanır”.
