İlkin müzakirə və seminardan keçmiş dissertantların elmi işlərinin ilkin müzakirəyə qaytarılması qərarının yaratdığı narazılıq kütləvi hal alır.

Ali Attestasiya Komissiyası Rəyasət Heyətinin doktorluq elmi adı almaq istəyənlərin dissertasiyalarının təkrarən ilkin mərhələyə qaytarılması qərarı gənc tədqiqatçıların etirazına səbəb olub. AAK-ın bu qərarı iddiaçıların ən az 2 il vaxtını uzadacaq. AAK öz fəaliyyətini müəyyən zaman dondurmasına baxmayaraq, bütün məsuliyyət müzakirədən və seminardan keçmiş iddiaçının üzərinə qoyulur.

Məlumat üçün bildirək ki, Ali Attestasiya Komissiyası Rəyasət Heyətinin 13 dekabr 2019-cu il tarixli qərarına əsasən, 11 iyun 2018 - 11 iyun 2019-cu il aralığında ilkin müzakirədən keçmiş işlərdən başqa bütün dissertasiyalar yenidən ilkin müzakirədən keçirilməli, 2019-cu il iyunun 11-dək elmi seminardan keçmiş hər bir dissertasiya işi isə yenidən seminardan keçirilməlidir. Bu, o deməkdir ki, respublikadakı bütün seminar vermiş iddiaçılar yenidən verməlidir, çünki Dissertasiya Şuraları Ali Attestasiya Komissiyası (AAK) tərəfindən buraxılıb və iddiaçıların işləri dayandırılıb.

Şura bağlı olduğuna görə, iddiaçılar bir il gözləyib yenidən seminarın növbəsini gözləməli olacaqlar. Onların diplom almaları isə qeyri-müəyyən vaxta çəkəcək. Qərarda deyilir ki, 2019-cu il 11 iyun tarixində qəbul edilmiş “Elmi dərəcələr verilməsi qaydası haqqında Əsasnamə”nin tələbləri nəzərə alınmaqla sonuncu mərhələ (ilkin müzakirə və ya seminar) yenidən verilməlidir. Bu Əsasnaməyə görə, bəzi iddiaçılar təkrarən ilkin müzakirəyə, bəziləri isə seminara salınmalıdır.

Tədqiqatçılar bildirir ki, əsasnamə ən sonuncu seminarı verən iddiaçıdan ən azı altı ay sonra qəbul olunub. Xeyli sonra qoyulan qaydalara uyğunlaşıb işləri təkrar müzakirə və ya seminardan keçirmək isə absurddur. Əslində, yeni qaydalar yeni doktorant və dissertantlara şamil edilməlidir, əvvəlkilərə yox.

Sözügedən qərarla bağlı bir qrup dissertant “Cümhuriyət” qəzetinə üz tutub. Gənc tədqiqatçılar narazılıqlarını təqdim edirik: “Qərarın adını qoyublar sadələşdirmək. Əgər məqsəd həqiqətən də sadələşdirməkdirsə, o zaman diplomlarımızı versinlər. Xarici ölkələrdə elmi iş bir proseduradan keçir. Azərbaycanda isə diplom almaq üçün ilkin müdafiə olur, daha sonra seminar olur, ən sonda müdafiə olur. İndi Ali Attestasiya Komissiyası sədri Famil Mustafayevin qərarı ilə seminarı yenidən verməliyik. Nəticədə dissertantlar bu prosesi 4 dəfə vermiş olacağıq. Bu isə sadələşdirmək yox, daha da çətinləşdirməkdir. Bizə deyilir ki, AAK-nın Ekspert Şurası yeni əsasnamələrlə işləyir, ona görə köhnə əsasnamələrə uyğun gəlmiş seminarı qəbul edə bilməz. Buna görə də, elmi işlərinizi dəyişib yenidən verməlisiz”.

“İnsanları elmdən niyə soyudurlar?”

Müraciət müəlliflərinin sözlərinə görə, yeni əsasnamə ilə köhnə əsasnamə arasında heç bir ciddi fərq yoxdur:

“Birinci fərq odur ki, elmi işlər ingilis dilində tərcümə olunmalıdır. Bunu qəbul edirik və çox asandır. Köhnə əsasnaməyə əsasən, beynəlxalq konfrans olmalı idi. Şərt deyildi ki, beynəlxalq konfrans sifarişli olsun, çünki beynəlxalq konfrans Azərbaycanda da keçirilmişdi. İndi isə deyirlər ki, konfrans xaricdə olmalıdır. Bu qərarı da qəbul edirik. Qərar çıxan kimi artıq bəzi dissertantlar akkreditatlarını ingilis dilində tərcümə etdirib xaricə göndəriblər. Biz bu fərqi aradan qaldırmışıq. Tələbimiz odur ki, təcili akkreditatı və beynəlxalq konfransı müdafiəyə təqdim edək və bizi müdafiədən keçirsinlər. Yenidən bu tamaşanı niyə yaşayaq? Bu, oyundur. Onsuz da bütün müzakirədən keçmişik, bütün qüsurlar deyilib və onları aradan qaldırmışıq. Bu tamaşanı yenidən qurmağa nə gərək var? Əsas bu deyil, hamı işini əzbər bilir. İddia edirlər ki, kimlərsə dissertasiya işini yazdırıb. Tutaq ki, elədir, amma əmin olsunlar ki, yazdıranlar da işini əzbərdən bilir. Adi sessiya vaxtlarında bir imtahanı vermək üçün 20 kitab oxuyurduq. Bir dissertasiya nədir ki, oxuya bilməyək? Hər kəs - yazan da, yazdıran da dissertasiyasını əzbərdən bilir. Dərd seminarda yenidən çıxış etmək deyil, 10 dəfə də çıxış edərik. Dərd odur ki, bunun üçün bizim 2 il vaxtımız uzanır. Bundan əlavə, 20 adda absurd sənədlər var idi ki, bunun köçürülməsinə 4 ay vaxt sərf etmişik. Artıq bu sənədlərin vaxtı qurtarıb. Biz yenidən ailəmizi, körpə uşaqlarımızı, işimizi qoyub, harada yaşayırıqsa oradan Bakıya getməli, həmin sənədlərin arxasınca sürünməliyik. Bu sənədlər əsəb korlamaqdan, 2 il vaxt və pul itirməkdən başqa bir şey deyil. Tam haqqımız olsa da, bu sənədləri bizə pulsuz verən yoxdur. Hətta bu sənədlərə vurulan möhürü, atılan imzanı belə, alimlərə pulsuz edən yoxdur. Gözümüzü tikmişik ki, 10 illik əziyyətimin bəhrəsini görək, diplomu alıb ixtisasımız üzrə işləyək. Axı niyə tərcüməçi işləməliyik? İllərdir elm üçün çalışmışıq, insanları elmdən niyə soyudurlar?”

“AAK alimlərə sipər yox, dəstək olmalıdır”

Elmi seminardan uğurla keçib müdafiə növbəsində dayandığını bildirən digər bir dissertant da AAK-ın elmə sipər olduğunu deyib:

“AAK-nin işi tədqiqatçılara elmi dərəcələrin və adların verilməsidir. Alim olmasa, AAK kimə elmi dərəcə verəcək? Yəni bu qurum alimlər, elm adamları üçün yaradılıb. AAK alimlərə sipər yox, dəstək olmalıdır. Elmə sipər olanları Azərbaycana göstərmək lazımdır. Ümumiyyətlə, AAK həmişə alimlərə, elm adamlarına qarşı düşmən mövqeyində olub. İndi isə düşmənçilik son həddə çatıb.

Elmi işi geri qaytarılan elm adamlarının sayı bir neçə yüzdür. Azərbaycan Dillər Universitetində 60-a yaxın, Bakı Dövlət Universitetində 100-dən çox, Gəncə Dövlət Universitetində, o cümlədən Bakının bütün universitetlərində elmi işləri geri qaytarılmış alimlər var. Amma Ali Attestasiya Komissiyası heç kəsi saymır. Qəbula gedən üzvlərə deyirlər ki, “gedin kimə istəyirsiz deyin. Bu mənim işimdir, kimsə də işimə qarışa bilməz”.

Qurumun rəsmi internet səhifəsi belə düzgün işləmir. Nə telefonlara cavab verilir, nə elektron məktublara. Birinci özünə çəki-düzən versin, sonra alimləri “baltalasın”, sıxışdırsın”.

2011-ci ilin doktorantı da məlum qərarın ədalətsizliyindən şikayətlənib:

“Təhsil müddətim bitməmişdən öncə artıq dissertasiyamı bitirmişdim. Ancaq növbələrdə gözləyə-gözləyə işim bu qədər uzandı. Mənimlə eyni ildə, hətta məndən sonra da qəbul olanlar növbədənkənar müxtəlif yollarla işlərini irəli çəkib diplomlarını aldılar. Mənsə qanunla öz növbəmi gözlədim. İndi əgər bu qərar 2011-ci ildə qəbul olanlara da şamil edilirsə, onda həmin ildə və həmin ildən sonra qəbul olub diplomlarını alanların da diplomları ləğv edilsin. Onlar da bizlə bərabər yeni qaydalarla müzakirələrdən yenidən keçsinlər. Ədalətli qərara belə olmalıdır. Deməli, ədalətsizsiniz!”

“Əgər bizim kimi zəhmət çəkib ömrünün 10 ilini verib kataloq və kartotekada, kitablarda, jurnallarda axtarış aparsaydılar, həyəcanlı illər və aylar yaşasaydılar, sağlamlığını bu yolda itirsəydilər, ancaq o zaman gözünün nurunu vərəqlərə köçürən insanları anlaya bilərdilər. Hər şeyi təkrar başlamaqla 2 il itiririk. Yəqin ki, haqsızlığa səs çıxaranların adı çoxdan “qara siyahı”ya düşüb. Bunun üçün narahat deyiləm, rahatam. Prezidentimə güvənirəm”,- deyə başqa bir dissertant bildirib.

Dissertantlar AAK-ın yeni qayda ilə işləməsinin tərəfdarı olduqlarını da fikirlərinə əlavə ediblər: “Kim onlara deyir ki, köhnə qaydalarla işləsin? Bu nə absurddur? Köhnə qayda ilə işləməyin, yüngülləşdirin! Əgər yüngülləşmədirsə, seminarı keçibsə, birbaşa diplomu verin. Qanuna hörmət edin. Dövlətdən bizim maaş kimi aldığımızın neçə mislini alırsınız? Səlahiyyət sizə vətəndaşı rəzil etmək üçünmü verilib? Yoxsa düşünürsünüz ki, kimsə yorulub geri çəkiləcək?”

Alimlər hesab edir ki, AAK-ın qərarı ədalətli deyil: “Əsasnamə hansı qanunlara dayanaraq keçmiş doktorantlara da şamil edilə bilir? Şamil edilsə belə, bu tələbləri iddiaçılar müdafiəyə hazırlayıb verə bilərlər. Bundan ötrü verilmiş mərhələnin təkrar verilməsini tələb etmək böyük haqsızlıq deyilmi? Bu qərarla arada qalan namizədlər həm əvvəlki əsasnamənin çətinliklərini çəkmiş oldu (minimum imtahanlar və s.), həm də yeni əsasnamənin çətinliklərini çəkməli olacaqlar. Bu nə dərəcədə ədalətlidir?”

Onların fikirincə, bu qərar elm adamlarının çoxunu elmdən soyudacaq: “Azərbaycan elminin itirəcəkləri çox olacaq. Bəs bu qərarın Azərbaycan elminə qazandıracağı nə olacaq? Heç itirdikləriylə müqayisəyə gələ biləcəkmi?”

Qeyd edək ki, “Cümhuriyət” qəzeti sözügedən məsələ ilə bağlı Ali Attestasiya Komissiyasının mövqeyini almağa çalışsa da, mümkün olmayıb. Qurumla əlaqə yaratmağa dəfələrlə cəhd edilsə də, mümkün olmayıb.